ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 04 ਜਨਵਰੀ, 2024 - ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਲੜੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ ਐਸ ਐਂਡ ਟੀ ਕਲੱਸਟਰ (ਪੀਆਈ-ਰਾਹੀ) ਵੱਲੋਂ 3 ਜਨਵਰੀ, 2024 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ “ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲਈ ਏਆਈ: ਜਨਰਲਾਈਜੇਬਲ ਐਂਡ ਸੇਫ ਡੀਪ ਮਾਡਲਜ਼ ਫਾਰ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪ੍ਰੀਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ” ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਿਰਲੇਖ “ਏਆਈ ਫਾਰ ਗੁੱਡ”। ਲੈਕਚਰ ਡਾ. ਇੰਦੂ ਜੋਸ਼ੀ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਬਾਇਓਕੈਮਿਸਟਰੀ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਾਇਓਲੋਜੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਫੈਕਲਟੀ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਲੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਮੁੱਦਾ ਡੇਟਾ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦਿੱਤੇ ਇਨਪੁਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੌਲੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਅਧਾਰਿਤ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਜੋ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਧਾਰਨਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਮਾਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਉਹ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਜਾਂਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਧੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੱਛਮੀ ਡੇਟਾ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਰਿਜ ਬਣਤਰ, ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਸ਼ੋਰ, ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਵਾਲੇ ਪਿਛੋਕੜ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਮੁੱਦੇ ਲਾਈਵ ਸਕੈਨ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਦਾ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਮੇਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਨਾਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮਿੰਟ ਕੱਢਣ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸੁਧਾਰ ਮੋਡੀਊਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਘੱਟ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਰਿਜਾਂ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ ਰਿਜ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਨਰੇਟਿਵ ਐਡਵਰਸੇਰੀਅਲ ਨੈਟਵਰਕਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਸੁਧਾਰ ਪਹੁੰਚ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। IIITD-MOLF ਅਤੇ IIITD-MSLFD ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਡੇਟਾਸੈਟਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਟੈਸਟ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੁਝਾਈ ਗਈ ਸੁਧਾਰ ਤਕਨੀਕ ਰਿਜ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਏਆਈ ਆਧਾਰਿਤ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਡਾ. ਜੋਸ਼ੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ, ਨਿਯਮਤ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਡੇਟਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾਵਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਮੋਂਟੇ-ਕਾਰਲੋ ਡਰਾਪ ਆਊਟ ਵਿਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਧਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਫਿੰਗਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੈਚਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਸਗੋਂ ਮੈਡੀਕਲ ਇਮੇਜਿੰਗ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧਤਾ-ਅਧਾਰਤ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਦਸਤੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਫੀਚਰ ਐਕਸਟਰੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਐਲਗੋਰਿਦਮ ਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਮੈਚਿੰਗ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਲੁਕਵੇਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਲਈ ਕਈ ਉਪਯੋਗ ਹਨ।

ਹਾਜ਼ਰੀਨ ਨੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ AI ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੂਖਮ ਢੰਗਾਂ, ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਉਲਝਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਝਦਾਰ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਲੈਕਚਰ ਨੇ ਨੈਤਿਕ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ AI ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੇ ਲਈ ਵਰਤਣ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਇੰਟਰਸੈਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।